چالش های حقوقی استارتاپ ها

چالش های حقوقی استارتاپ ها یکی از مهم ترین جنبه های راه اندازی استارتاپ و کسب و کار است. بنابراین بسیار مهم است که شما نحوه تعامل با افراد و ذینفعان حقیقی و حقوقی مختلف را تاحدودی بدانید.

از نظر قانونی ” ناآگاهی از قانون باعث نمی شود شما از مسئولیت کیفری آن شانه خالی کنید” بدین معنی که چون قانون در دسترس تمام افراد جامعه هست، پس فرض می شود که تمام افراد کلیه احکام و قوانین موجود، آگاهی دارند.

پس در زمان بوجود آمدن اختلاف نظر، ادّعای جهل هیچ کس نسبت به قانون پذیرفته نیست؛ اما این موضوع در کسب و کارهای نوپا و استارتاپ ها به سه دلیل پر رنگ تر دیده می شود.

منابع مالی و انسانی محدود در زمان راه اندازی استارتاپ ها می باشد، استارتاپها معمولا در ابتدای کار بیشتر منابع خود را صرف موضوعات فنی و بعد از آن بازار کرده و بدلیل تعداد کم افراد تیم از مسائل حقوقی و قانونی غفلت می کنند.
درصد بالایی از استارتاپ ها توسط افراد فنی و جوانان علاقه مند به حوزه های تکنولوژی شکل میگیرند و به دلیل عدم تجربه کافی و آشنایی با قوانین مختلف از جمله انواع قراردادها و نحوه عقد آنها، قوانین مالیاتی و بیمه در استارتاپ ها و نحوه تعامل های حقوقی با کارکنان، بنیانگذاران در مراحل مختلف زمان زیادی صرف رفع موانع حقوقی می کنند.
در نهایت دلیل سوم نو ظهور بودن کسب و کارهای اینترنتی و نرخ رشد بالای آنها در تعامل با مشتریان است که تصویب مقررات متناسب با توسعه استارتاپ ها را برای نهادهای دولتی جهت قانون گذاری دشوار و پیچیده کرده است.
لذا به دلیل اهمیت بالای این موضوع برای استارتاپ ها ، در این مقاله می خواهیم در مورد انواع چالش های حقوقی استارتاپ ها صحبت کنیم و در ادامه به شرح مراحل مهمی که یک استارتاپ حتماً باید از مشاورهای حقوقی جهت پیشگیری از مشکلات بعدی کمک بگیرد، می پردازیم.

تقسیم بندی چالش های حقوقی استارتاپ ها
چالش های حقوقی استارتاپ ها به دو دسته تقسیم می شوند:

سطح اول مربوط به چالش های بنیانگذاران در زمان راه اندازی و فعالیت اجرایی می باشد
دسته دوم مربوط به چالش های مربوط به زمان سرمایه گذاری و جذب سرمایه جدید است.
شناخت و آگاهی از این چالش ها هم برای سرمایه گذاران و هم برای بنیانگذاران استارتاپ ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است که در ادامه به شرح آنها می پردازیم.

چالش های حقوقی بنیان گذاران - چالش های حقوقی سرمایه گذاران
چالش های حقوقی بنیان گذاران و سرمایه گذاران
چالش های حقوقی بنیانگذاران و تیم اجرایی استارتاپ
همانطور که در بالا اشاره شد معمولاً در زمان راه اندازی یک استارتاپ، بنیانگذاران به دلیل وجود منابع محدود مالی و انسانی اولویت خود را بر روی مسائل فنی و رشد و توسعه کسب و کار خود می گذارند و غافل از الزامات قانونی که باید مورد بررسی قرار گرفته شود، هستند. به همین دلیل درگیر چالش های حقوقی می شوند.

در ادامه این مطلب ما به رایج ترین مسائل و دغدغه های قانونی که در صورت عدم توجه استارتاپها به آنها در زمان راه اندازی و در حین فعالیت های اجرایی خود با مشکلات متفاوت روبرو می شوند، می پردازیم:

بیشتر بخوانید: استارتاپ چیست؟راهنمای جامع استارتاپ

۱- تعامل و عقد قرارداد حقوقی بین هم بنیانگذاران استارتاپ
همانطور که با بدنیا آمدن یک نوزاد، گرفتن شناسنامه و هویت بخشیدن حقوقی به آن از الزامات قانونی می باشد، استارتاپ نیز از زمان شکل گیری و ایده پردازی باید دارای هویت حقوقی مستقل باشد. به دلیل اینکه اکثر استارتاپها از جمع شدن تیم های دوستانه و آشنایان بوجود می آید، معمولاً روابط بین بنیانگذاران مکتوب و مشخص نمی شود.

در حالی که تجربه ثابت کرده است روابط مابین بنیانگذاران استارتاپ در روند رشد سال های بعدی فعالیت آن بسیار مهم است. بنیانگذاران باید نقش و تعهد خود نسبت به استارتاپ و میزان مالکیت هر فرد در برابر خروجی آن را مشخص کنند.

لذا اگر به دلیل نداشتن آگاهی نسبت به بازار ایده استارتاپی خود، علاقه مند به ثبت شرکت حقوقی برای

استارتاپ خود نیستید، حتماً قراردادی مکتوب بین هم بنیانگذاران ببندید که در صورت بروز مشکل برای هر کدام از بنیانگذاران مانعی در مسیر رشد و توسعه استارتاپ شما ایجاد نشود.

مهم ترین شروطی که در قرارداد هم بنیانگذران باید مد نظر قرار گرفته شود به شرح ذیل می باشد:

هدف از انعقاد قرارداد (موضوع)
تعریف کسب و کار (business concept) و استراتژی استارتاپ
آورده هرکدام از بنیانگذاران
سرمایه اولیه و محل تامین آن
دارایی های فکری و معنوی کسب و کار
ساختار مالکیت (درصد مالکیت نسبت به دارایی ها)
مشخص کردن تیم تصمیم گیرنده و استراتژی ساز
مشخص کردن مدیریت و مسئول ارشد کسب و کار
سمت، تعهد و حقوق هر کدام از بنیانگذاران
نحوه تعیین ارزش گذاری استارتاپ
محرمانگی و حفظ اطلاعات مربوط به استارتاپ
۲- زمان مناسب جهت ثبت شرکت و ایده
چالش های حقوقی ثبت استارتاپ
چالش های حقوقی ثبت استارتاپ
در بسیاری از موارد تیم های استارتاپی به دلیل عدم اطمینان از موفقیت استارتاپ خود اقدام به ثبت شرکت نمی کنند، اما قبل از اینکه بخواهیم زمان مناسب برای ثبت شرکت برای یک استارتاپ را بیان کنیم بهتر است به مزایا و معایب این اقدام بپردازیم:

مزایا:

ایجاد شخصیت حقوقی مستقل از شرکا : با ثبت شرکت استارتاپ شما از منظر مالی، شرکت در مناقصات، محل و اقامتگاه و دریافت تسهیلات بصورت مستقل عمل خواهد کرد
استقلال دارایی های مادی و معنوی هم بنیانگذاران از استارتاپ ها : این موضوع از دو جنبه حائز همیت است ، اول ایمنی اموال شرکت از خطر توقیف طلبکاران شخصی از بنیانگذاران و مورد دوم اموال مشترکی مثل دامنه، هاست و مواردی از این قبیل بنام خود استارتاپ یا شرکت ثبت می شود.
محدود شدن مسئولیت هم بنیانگذاران در قبال بدهی ها: پیش از ثبت استارتاپ در قالب شرکت تجاری، درصورتی‌که بیش از آورده طرفین، بدهکار شوند، هرکدام به نسبت سهمشان در پرداخت بدهی مسئولیت دارند. اما در شرکت با مسئولیت محدود و شرکت سهامی خاص، شرکا تا حدود سرمایه شرکت مسئول پرداخت بدهی هستند و طلبکار شرکت نمی‌تواند برای وصول طلبش به آن ها رجوع کند.
معایت:

صرف هزینه و انرژی بابت پیگیرهای اداری و اجرایی از جمله ارائه گزارش های سالیانه مالی شرکت به دارایی ، دریافت دفاتر پلمپ مالیاتی بصورت سالیانه و تعهد به تکمیل و تحویل آن سر موعد معین
هزینه استقرار در مکان مشخص و معین برای دریافت کد اقتصادی و کد کارگاه
پروسه زمان بر و هزینه بر انحلال شرکت در صورت بروز مشکلات فنی و بازار و نیاز به خاتمه کار استارتاپ
لذا با توجه به موراد ذکر شده بهترین زمان برای ثبت شرکت پس از دوره پیش بذری و تهیه MVP می باشد که تیم استارتاپی چشم اندازی نسبت به کار خود پیدا کرده و آشنایی نسبی با چالش های فنی و بازار بوجود آمده است.

۳- قالب مناسب ثبتی شرکت، برای استارتاپ ها
در صورتی که بنیانگذاران با بررسی مزایا و معایب ثبت شرکتها، تصمیم به ثبت شرکت بگیرند مرحله بعدی انتخاب قالب مناسب برای ثبت شرکت در اداره ثبت و احوال می باشد. در حقوق تجارت، شرکت ها دو نوع هستند : شرکت سرمایه و شرکت اشخاص .

این تقسیم بندی باتوجه به مسئولیت شرکا، اهمیت اعتبار و شخصیت شرکا، سرمایه شرکت و نیز نحوه اداره شرکت می باشد. شرکت های تضامنی و نسبی در دسته شرکت اشخاص و شرکت سهامی خاص و با مسئولیت محدود در دسته شرکت سرمایه قرار می گیرند.

اما زمانی که در مورد استارتاپ ها صحبت می کنیم، مناسب ترین گزینه با توجه به موارد مطرح شده ثبت شرکت سرمایه ای است اما به دلیل اینکه ورود اشخاص و انتقال سهام در شرکتهای مسئولیت محدود به آسانی صورت نمیگیرد بهترین گزینه ثبت شرکت برای استارتاپ ها سهامی خاص است.

۴- بررسی قوانین مربوط به خود کسب و کار از لحاظ قانونی
بررسی قوانین مربوط به مدل درآمدی و کسب وکار شما در زمان ایده پردازی و طراحی استارتاپ بسیار حائز اهمیت است. توجه به اینکه فرآیندهای اجرایی و درآمدی شما دارای منع قانونی می باشد یا خیر؟ چه نهادهای دولتی و نظارتی با کسب و کار شما در ارتباط خواهند بود؟ آیا مدل های شما با قوانین مصوب این نهادها تناقض دارد؟

۵- حفظ مالکیت معنوی و مادی استارتاپ ها در مذاکرات مختلف (عدم افشا)
قرارداد عدم افشا یا محرمانگی
قرارداد عدم افشا یا محرمانگی
هر استارتاپ با شروع فعالیهای خود اطلاعاتی حیاتی برای پیشبرد کار خود جمع آوری کرده که حفاظت از این اطلاعات اهمیت بالایی دارد. اطلاعاتی مانند مدل کسب و کار، اسامی مشتریان، اطلاعات فنی و فرآیندهای اجرایی و انواع اطلاعات مالی.

با توجه به اینکه برای توسعه استارتاپ نیاز به ورود افراد و سرمایه جدید وجود دارد، بهترین روش برای حفاظت از دانش و اطلاعات بوجود آمده در استارتاپ عقد قرارداد حفظ محرمانگی یا عدم افشا در مذاکرات است. دوقالب قرارداد محرمانگی یا عدم افشا وجود دارد. قرارداد محرمانگی یا عدم افشا یک جانبه و قرارداد محرمانگی یا عدم افشا دوجانبه.

قرارداد محرمانگی یا عدم افشا یک جانبه (NDA)
در طی این توافق نامه و یا قرار دارد یکی از سمت های توافق نامه یا قرارداد تضمین می کند و تعهد می دهد که مسائل مورد توافق را در جایی دیگر افشا نکند.

قرارداد عدم افشا یک جانبه و یا محرمانگی یک طرفه زمانی کاربرد دارد که بنیانگذاران یک استارتاپ بخواهند طرح خود را به سرمایه گذار ارائه دهند و یا بخواهند یک شریک و یا بنیان گذار جدید به تیم بیاورند و یا حتی زمانی که می خواهند هم تیمی جدیدی به استارتاپ اضافه بکنند و این نفر به اطلاعات حیاتی کسب و کار دسترسی خواهد داشت.

وجود این قرارداد باعث می شود استارتاپ بتواند با اطمینان خاطر اطلاعات حیاتی کسب و کارش را در اختیار سرمایه گذار برای ارزیابی طرحش جهت سرمایه گذاری و یا در اختیار نیروی جدید برای انجام وظایفش قرار دهد.

با توجه به میزان حیاتی بود اطلاعات که قرار است ارائه شود و میزان اهمیتی که این داده ها و یا اطلاعات برخوردارند با توجه به تجربه موجود از اکوسیستم استارتاپی ایران پیشنهاد می شود حتما یک وجه التزام در قرارداد در نظر گرفته شود.

این وجه التزام طرف متعهد را ملزم می کند که قید محرمانگی اطلاعات را رعایت کند و چنانچه تعهدش را زیر پا بگذارد می بایست این مبلغ را به طرف دیگر قرارداد پرداخت نماید.چنانچه به هر دلیلی این وجه التزام در قرارداد عدم افشا درج نشود کار بسیار دشوار خواهد شد.

زیرا در هنگام بروز اختلاف بین طرفین این دادگاه هست که باید به ارزیابی میزان خسارت بپردازد و چون به علت پیچیدگی های موجود در حوزه کسب و کار های نوین این پروسه ارزیابی بسیار طولانی و دشوار خواهد بود. پس بسیار بهتر از در هنگام عقد قرارداد محرمانگی یک جانبه و یا عدم افشا یک جانبه حتما وجه التزام را قید کنید تا تکلیف مشخص باشد.

قرارداد محرمانگی و یا عدم افشا دو جانبه
زمانی از قرارداد محرمانگی و یا عدم افشا دو طرفه مورد استفاده قرار می گیرد که هر دو طرف قرارداد قصد همکاری با یکدیگر را دارند و در این همکاری محرمانه بودن و عدم افشا اطلاعاتی که رد و بدل می شود به شدت مهم است.

با توجه به آنچه گفته شد در این قرارداد هر دو طرف هم دریافت کننده اطلاعات مهم و حیاتی هستند و هم دریافت کننده آن پس الزامی است برای هر دو طرف که این اطلاعات در جایی درز نکند و یا مورد استفاده قرار نگیرد.

نکته بسیار مهمی که در زمان استفاده از این قرارداد باید توجه کافی را به آن داشته باشید این است که در قسمت تعاریف حتما اطلاعاتی را که برای هر طرف مهم و حیاتی محسوب می شود به روشنی درج و تعریف شود و حتی حدود آن کاملا روشن مشخص شود .

هر چه در این امر روشن تر و واضح تر عمل چنانچه در بعد اختلافی به وجود آید دادگاه راحت تر می تواند به داوری بپردازد. به عنوان مثال: کد های منبع پروژه و یا به بیانی بهتر سورس کدها ، نام مشتریان و اطلاعات آن ها نظیر اطلاعات تماس و یا اطلاعات سابقه خرید و یا هر اطلاعات مهم و با ارزش دیگری در رابطه با مشتریان ، مدل کسب و کار و مدل درآمدی و اطلاعات مالی حساس.

زیرا این موارد از نظر قانون حقوق مالکیت فکری در ایران به صورت کامل قابل حمایت نیستند و ممکن است در صورتی که به روشنی در قرارداد حدود آن مشخص نشود در هنگام اختلاف داوری را بسیار مشکل و ناممکن کند.

6- حفظ مالکیت استارتاپ نسبت به فعالیت های اجرایی انجام شده در برابر کارکنان (عدم رقابت ncnd)
از آنجای که ایده اصلی شرکتهای استارتاپی مبتنی بر ایجاد نوآوری و روش های جدید است، حفظ اطلاعات و دانش استارتاپ در برابر رقبا بسیار مهم است.

امروزه در دنیای بسیار متلاطم و رقابتی کسب و کار یکی از روش هایی که بعضا شرکت ها استفاده می کنند تا به واسطه آن بتوانند به اطلاعات رقبای کاریشان دسترسی پیدا کنند، استخدام نیروهای شرکت های رقیب است.

به منظور جلوگیری از این خطر قرارداد عدم رقابت (Non-compete clause ) شکل گرفته است. این قرارداد که موسوم به قرارداد عدم رقابت (Non-compete clause ) است میان شرکت و یا کارفرما با نیروی کار و یا پیمانکار منعقد می شود و برای آن حدود مشخصی از لحاظ جغرافیایی و زمانی مشخص می شود و موارد مهم دیگر نیز به روشنی بیان می گردد تا کلیه موارد مورد نظر که خطر درز اطلاعات به رقبا را دارند، تحت پوشش محافظت این قرارداد قرار گیرند.

ارتباط میان قرار داد عدم رقابت و قرارداد عدم افشا یا محرمانگی
این قید و تعهد عدم رقابت به دو طریق قابلیت اجرا دارد. یعنی شما می توانید از این قرارداد در دو شکل متفاوت بنا بر موقعیت استفاده بکنید که این دو شکل به شرح زیر است:

در قالب یک قرارداد جداگانه
به عنوان بندی از یک قرارداد دیگر: که می تواند این قرارداد، قرداد محرمانگی یا عدم افشا باشد و در ذیل آن بندی با عنوان عدم رقابت ذکر شود
7- نحوه حفظ انگیزه کارکنان با ارائه سهام تشویقی (قرارداد ESOP)
منابع انسانی موتور محرکه استارتاپ ها و مهم ترین بخش در مسیر رشد و توسعه استارتاپ ها می باشد. لذا انتخاب نیروی متخصص از یک طرف و حفظ و نگهداری وی در جهت نگهداشت رشد و منابع مصرف شده از طرف دیگر باید حتما از ابتدای کار مد نظر بنیانگذاران قرار گیرد.

حال با توجه به منابع محدود مالی بنیانگذاران استارتاپها و نیاز به حضور نیرو متخصص و فنی برای پیشبرد اهداف و ایجاد زیرساخت مناسب، اکثر شرکتها در اروپا و آمریکا ارائه سهام تشویقی به کارکنان را جهت بالابردن آنها انتخاب کردند.

اما نکته قابل تامل در تخصیص سهام تشویقی در این کشورها معافیت های مالیاتی بر روی این سهام ها می باشد که در حقوق ایران این موضوع مطرح نیست و در واقع با انواع دیگر سهام تفاوتی ندارد.

در قوانین حقوقی کشور ما اشاره مستقیمی به سهام تشویقی نشده ولی استارتاپ ها با استفاده از ماده ۱۰ قانون مدنی، می توانند در ازای پرداخت مبلغ کمتری از حقوق کارکنان در طول مدت زمان توافق شده سهام مشخصی را از استارتاپ در اختیار آنان بگذارند. معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از سهام برای اختصاص به کارکنان در نظر گرفته می شود.

۸- قوانین مالیاتی استارتاپ ها
قوانین مالیاتی برای بسیاری از بنیانگذاران هولناک تلقی و خود عاملی برای گریز استارتاپ ها از ثبت شرکت شده است.

لذا در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۹۸ وزارت اطلاعات و ارتباطات با تصویب طرح نوآفرین در هیئت رئیسه دولت، آیین نامه حمایت از شرکتهای نوپا را با تعریف مشخصی از استارتاپ ها و شرکتهای در حال رشد (سرمایه، سن و درآمد محدود و عدم تقسیم سود) به اجرا درآورد.

طبق این مصوبه استارتاپهای تایید شده در طرح نوآفرین، مادامی که نوپا به حساب بیایند در صورت تولید یک خدمت یا محصول از مالیات معاف خواهند بود. اما این مصوبه برای سه سال اول بوجود آمدن استارتاپ است و بعد از آن، شناخت نسبت به قوانین اداره امور مالیاتی و نحوه برخورد آنها برای بنیانگذاران واجب است.

پیرو رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری در ۲۹ دیماه ۱۳۸۷ و ۲۷ بهمن ۱۳۹۳ طبق ماده ۱۹۸ اصلاحی قانون مالیات های مستقیم ماده ۲۰۲ قانون ذکر شده در صورتی که مالیات یک شرکت حقوقی به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت نشود، مسئولیت پرداخت صرفاً متوجه آن دسته از اعضای هیئت مدیره است که صاحب امضا و ذیصلاح در زمینه پرداخت مالیات بر در آمد مجموعه هستند، لذا حساب این اعضا توقیف شده، مدیران و تمامی اعضای هیئت مدیره طبق بخشنامه های سازمان امور مالیاتی تا زمان تسویه و رسیدگی ممنوع الخروج می شوند.

البته باید توجه داشت که علی رغم رای هیئت عمومی دیوان ، و صاحب امضا نبودن مدیران استارتاپی سازمان امور مالیاتی معمولاٌ علاوه بر ممنوع الخروج کردن به توقیف حساب و دارایی های بنیانگذاران نیز اقدام می کند.

سازمان امور مالیاتی در صورت وجود موارد زیر، اقدام به توقیف اموال مدیران شرکت می کند:

شرکت در دوران تصدی مدیر بدهی مالیاتی داشته باشد.
در دوران تصدی مدیر بدهی مالیاتی توسط اداره امور مالیاتی کشور (دارایی) حکم قطعیت گرفته باشد.
مدیر مربوطه در دوران تصدی از صاحبین امضا مجاز باشد.
در زمان تصدی مدیر، بدهی مالیاتی قطعی شده شرکت توسط خود شرکت، یا از محل اموال و دارایی های آن تصفیه نشده باشد.
۹- قوانین بیمه و تامین اجتماعی برای استارتاپ ها
همانطور که در قوانین مالیاتی برای استارتاپ ها بیان شد، دولت در سال ۹۸ با توجه به مشکلات متعددی که برای استارتاپ ها در زمبنه قوانین مالیاتی و بیمه بوجود آمده بود و مانعی برای رشد و توسعه آنها ایجاد کرده بود، پس از یک سال بررسی و ارزیابی اقدام به تصویب طرح نوآفرین در هیئت رئیسه کرد.

پیرو ماده ۷ این مصوبه هم بنیانگذاران استارتاپ نیازی به پرداخت بیمه ندارند و به مدت ۲ سال می توانند کارورز استخدام کنند. (در طرح های کارورزی اداره کار و تعاون کارفرما نیازی به پرداخت حق بیمه نداشته و دولت این هزینه را می شود)

برای ثبت نام در سایت نواآفرین به این لینک مراجعه کنید.

چالش های حقوقی زمان سرمایه گذاری
چالش های حقوقی ارتباط با سرمایه گذار در استارتاپ
چالش های حقوقی زمان سرمایه گذاری
۱- نحوه ارزش گذاری یک استارتاپ
آشنایی و شناخت کامل انواع روش های ارزش گذاری در استارتاپ ها در مرحله جذب سرمایه هم برای بنیانگذاران و هم برای سرمایه گذاران الزامی است. باتوجه به اینکه استارتاپ ها آینده تضمین شده ای ندارند لذا ریسک سرمایه گذاری با ارزش گذاری نسبی آن برای هر دو طرف، کمتر خواهد شد.

Valuation یا ارزش گذاری استارتاپ به روندی گفته می شود که براساس آن ارزش حال حاضر (فعلی) دارایی شرکت یا کسب‌و‌کار اعم از اموال منقول و غیرمنقول تعیین می‌شود. معمولا متخصصین ارزش فعلی دارایی استارتاپیا شرکت را برابر با ارزش ذاتی (Intrinsic value) یا ارزش اقتصادی (Economic value) آن می دانند .

در واقع ارزش گذاری استارتاپ پاسخ به یک سوال است ” دارایی یا کسب‌و‌کار چقدر می‌ارزد؟”

اما ارزش گذاری انواع مختلفی دارد که با توجه به مرحله رشد استارتاپ طرفین قرارداد سرمایه گذاری باید از روش متناسب با آن مرحله جهت ارزش گذاری استفاده کنند.

نمودار ارزش گذاری استارتاپ با توجه به مراحل استارتاپ و وضعیت رشد
نمودار روش های ارزش گذاری با در نظر گرفتن وضعیت رشد و مراحل استارتاپ
طبق تجربه ما در شتاب دهنده ناوک بیشترین وزن در ارزش گذاری استارتاپ ها به تیم هماهنگ ، زمان مناسب برای راه اندازی استارتاپ و مدل درآمدی تخصیص می یابد. در نهایت ارزش گذاری موضوعی است که طی مذاکرات باید با توافق طرفین قرارداد صورت بگیرد.

۲- انواع قراردادهای سرمایه گذاری در استارتاپها
باتوجه به اینکه طی دهه اخیر در ایران سرمایه گذاران مختلفی بر روی استارتاپ ها سرمایه گذاری کردند، قراردادهای مختلفی در این زمینه وجود دارد اما رایج ترین این قرارداد ها سه نوع هستند که در ادامه به آنها می پردازیم:

قراردادهای سرمایه گذاری سهامی یا Equity
این قرارداد رایج ترین نوع قرارداد سرمایه گذاری در استارتاپ ها می باشد که سرمایه گذار به ازای سرمایه ای مشخص که در مدت زمان تعیین شده در اختیار استارتاپ قرار داده، میزان سهام معینی دریافت می کند.

قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام، Convertible Loan یا Convertible Note
در این قرارداد سرمایه گذار به ازای ارائه وام به استارتاپ ،می تواند در جذب سرمایه بعدی مبلغ واگذار شده را پس گرفته و یا تبدیل به سهام شامل تخفیف کند. عقد این نوع قرارداد در دو حالت کاربرد بسیاری برای استارتاپ دارد.

یک در مرحله ابتدایی شروع کار استارتاپ که امکان ارزش گذاری برای طرفین وجود ندارد. در این مرحله چون استارتاپ در مرحله ایده می باشد داده خاصی برای ارزش گذاری موجود نیست.

حالت دوم زمانی است که بنیانگذاران معتقدند ارزش گذاری استارتاپشان بالاتر از ارزش گذاری سرمایه گذار است و در ازای دریافت سرمایه باید سهم قابل توجهی از خود را از دست بدهند که در آینده به کسب و کار استارتاپ لطمه بزرگی وارد می کند.

برای عقد این قرارداد بنیانگذاران سرمایه گذار را قانع کرده دریافت سهام خود را به آینده و پس از رشد نسبی استارتاپ موکول کند. نکاتی که در این قرارداد حتما باید ذکر شود شامل: تاریخ سررسید وام، تعیین تخفیف در تبدیل وام به سهام، نرخ سود مورد نظر، تعیین شرایط تبدیل وام به سهام و سقف مبلغ ارزش گذاری استارتاپ می باشد.

قرارداد سرمایه گذاری Royalty
این قرارداد برای کسب و کارهایی که به سرعت به فروش می رسند، بسیار مناسب است. در این نوع قرارداد سرمایه گذار علاوه بر دریافت سهام، سهم از فروش محصول نیز به ازای سرمایه ای که گذاشته خواهد داشت.

اما با دریافت سهم از فروش بخشی از سهم خود را با قیمتی از پیش تعیین شده( نرخ سود معین سرمایه گذار در آن دیده شده باشد) به بنیانگذاران مسترد خواهد کرد. در نتیجه هم سرمایه گذار به سود مورد نظر خود رسیده و هم بنیانگذاران سهام خود را از دست نخواهند داد.

۳- سهام ممتاز (نحوه سهام دادن به سرمایه گذار)
یکی از روش های مناسب جهت جال رضایت و اطمینان سرمایه گذار از بازگشت سرمایه اولیه، ارائه سهام ممتاز به آنها می باشد. دارندگان سهام ممتاز امتیازاتی نسبت به سهام عادی دارند، که آنرا جذاب تر می کند.

برای مثال الیوت در برداشت سود نسبت به دیگر سهامداران و الویت در دریافت سرمایه از دارایی های شرکت در صورت انحلال یا ورشکسته شدن کسب و کار را خواهند داشت.

۴- موارد مهم در ترم شیت های قرارداد سرمایه گذاری
از اولین اسنادی که برای همکاری مابین سرمایه گذاران و بنیانگذاران در زمان جذب سرمایه ایجاد می شود، ترم شیت یا سند چشم انداز همکاری است. این سند به تشریح مسائل مهم اقتصادی و مالی، میزان کنترل سرمایه گذار در تصمیم گیری ها و بندهای حمایتی از سرمایه گذار می پردازد.

مواردی که این سند باید پوشش دهد شامل:

جزئیات مالی و اقتصادی سرمایه گذاری
مشخص کردن نحوه تقسیم و تخصیص سهام بصورت عادی یا ممتاز
میزان و مبلغ سرمایه
تعیین درصد مشارکت سرمایه گذار در فرآیندهای اجرایی و میزان اهمیت رای در تصمیم گیری ها
پیش بینی شرایط در زمان انحلال برای سرمایه گذار
استفاده از بند Anti-dilution و عدم رقیق شدن سهام برای سرمایه گذار
اعلام بندها و شرایط عدم رقابت
تبیین مقررات کلیدی قرارداد هم بنیانگذاران، اعضای هیئت مدیره و قرارداد وستینگ
مشخص کردن وضعیت حق Drag along و Tag along که به تعیین حق اکثریت و اقلیت سهام می پردازد.
سخن پایانی
در نهایت استارتاپ ها در سه لایه از کسب و کار خود حتما باید مسائل حقوقی را برای جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی در آینده جدی گرفته و در عقد قراردادها و تعریف فرآیندهای اجرایی خود دقت کنند. زیرا چالش های حقوقی استارتاپ واقعا باید جدی گرفته شوند. به همین دلیل هم دانستن قوانین راه اندازی استارتاپ بسیار حائز اهمیت است.

لایه اول: در زمان راه اندازی استارتاپ توسط بنیانگذاران است که همه چیز شفاف و روشن تعریف شود .
لایه دوم در زمان تعریف فرآیندهای اجرایی خود کسب و کار است که منافاتی با مسائل حقوقی و قانون نداشته باشد.
لایه سوم در زمان جذب سرمایه از سرمایه گذاران است ، در این مرحله باید منافع تمامی ذینفعان و آورده طرفین کاملا مشخص شده و تمهیدات لازم برای شرایط بحرانی دیده شود.
در این مقاله سعی بر این شد که اصلی ترین چالش های حقوقی استارتاپ در زمان راه اندازی، فرآیندهای اجرایی و جذب سرمایه با آن روبرو می شوند را بررسی و تشریح کنیم. و یا به بیان دیگر قوانین راه اندازی استارتاپ را که دانستنش برای هر کسی که می خواهد استارتاپی راه اندازی کند اهمیت دارد را به صورت اجمالی معرفی کردیم.

اگر شما هم در مسیر توسعه استارتاپ خود به این چالش ها برخورده اید و یا در فکر راه اندازی یک استارتاپ جدید هستید و می خواهید از قدم های نخستین حامی با تجربه و مطمئنی در کنار خود داشته باشید تا شما را در این چالش ها یاری کند یکی از بهترین راهکار ها ورود به یک برنامه شتابدهی مناسب است.

---